Rozmowa z br. Cordianem Szwarcem OFM, zastępcą dyrektora Caritas Polska, odpowiedzialnym m.in. za rozwój wolontariatu organizacji.

Jak Brat widzi rolę wolontariatu w działalności Caritas?

To jest rola twórcza, odnawiająca, pokazująca Kościół dynamiczny, słuchający i odpowiadający na współczesne wyzwania – m.in. właśnie poprzez wolontariat w Parafialnych Zespołach Caritas, Szkolnych Kołach Caritas i Centrach Wolontariatu Caritas. Z jednej strony mamy społeczeństwo, które się starzeje, z drugiej młodzież, która przeżywa kryzys tożsamościowy – przeżywa go zawsze, ale tym razem jesteśmy w czasach, kiedy mówi się o masowym odchodzeniu od Kościoła. W tej sytuacji trzeba tak kształtować PZC, aby nabierały umiejętności wspólnototwórczych, z ukierunkowaniem na aktywizację starzejącego się społeczeństwa, a jednocześnie podejmować próby odkrywania na nowo działalności charytatywnej w Kościele, tak żeby była ona przekonująca dla młodzieży. Wszystko to oczywiście przy zachowaniu mocnego osadzenia w Kościele katolickim, w żywej wspólnocie, w której działa Jezus Chrystus. Stąd cały nasz program formacyjny, w którym kładziemy nacisk na to, aby być widocznym w szkole, w parafii i pokazać, że działania Caritas to szeroko zakrojona akcja, która ma związek z cyklem życia w Kościele – z liturgią, z tym, co się dzieje w każdym miesiącu. I że nie tracimy z oczu tego, z czym zmaga się współczesny świat – samotność, pandemia… Chcemy przy tym, by działania w naszych wspólnotach były nie tylko przekazywaniem darów, czy zbieraniem pieniędzy do puszek. Te wspólnoty powinny też rozpoznawać lokalne potrzeby, nie zapominając, że współcześnie mamy do czynienia nie tylko z ubóstwem materialnym, ale i ubóstwem duchowym, samotnością – i na te wszystkie wyzwania wspólnoty charytatywne powinny reagować.

No właśnie – pandemia i związane z nią ograniczenia, osamotnienie ludzi starszych, poczucie izolacji wśród młodzieży – to są dziś konkretne problemy. Jaką odpowiedź ma na nie wolontariat Caritas?

Ta odpowiedź to rozeznanie potrzeb i wykorzystanie naszych możliwości i talentów, bo budujemy z tego, co mamy. Wspólnota powinna wiedzieć, kto na terenie parafii jest chory, samotny, czy są osoby wymagające pomocy z innych powodów, na przykład cudzoziemcy. Powinna też zadbać o to, aby mieć gdzie się spotykać, być widoczna, bo jeśli ktoś potrzebuje pomocy, to musi wiedzieć, do kogo się zwrócić. I nie chodzi tylko o pomoc materialną, choć tej nie możemy zaniedbywać, ale także inne rodzaje wsparcia. Zorganizować czas dzieciom, aby ich mamy mogły na przykład załatwić sprawy urzędowe, zrobić zakupy seniorom, pomóc cudzoziemcom w nauce języka polskiego – to tylko kilka przykładów zadań do realizacji dla wspólnot charytatywnych. Czasem słyszę „u nas potrzebujących nie ma”, ale z tym się nie zgadzam. Mamy wiele raportów, badań i przykładów które pokazują, że świat jest pełen ludzi samotnych, żyjących w biedzie, depresji, głodnych czy bezdomnych. Rolą wolontariatu Caritas jest odnaleźć te osoby i sprawić, by ich życie miało więcej blasku i nadziei.

Grupa osób gotowych do bezinteresownego działania na rzecz innych nie jest duża, a czeka na nią wiele propozycji ze strony różnych organizacji pomocowych. Co zrobić, żeby ludzie, zwłaszcza młodzi, chętni do angażowania się w przedsięwzięcia charytatywne, włączali się właśnie w inicjatywy Caritas?

Tym, co nas wyróżnia, jest dbanie o budowę tożsamości człowieka, o formację, która zmierza do jego pełnego, integralnego rozwoju. Wolontariat Caritas to coś więcej niż działanie od akcji do akcji. Dzięki przesłaniu papieża Franciszka udaje nam się odkrywać na nowo tożsamość chrześcijanina we współczesnym świecie. Kładziemy nacisk na to, że pełny rozwój człowieka opiera się na czterech relacjach: z Bogiem Ojcem Stworzycielem, z samym sobą, z rówieśnikami (i ogólnie ludźmi obok nas) oraz ze stworzeniem – czyli światem, który zamieszkujemy, rozumianym jako nasz wspólny dom. I te cztery relacje chcemy wzmacniać, to akcentujemy w naszym programie formacyjnym, którego motorem napędowym jest nauczanie papieża Franciszka. Pamiętając o tym musimy nieustannie pokazywać swoją obecność, atrakcyjność tego, co robimy, profesjonalizm naszej kadry – opiekunów SKC, liderów PZC. Temu służą szkolenia i spotkania formacyjne, które dla nich organizujemy.

Wolontariat w ogóle, a tym bardziej w organizacji katolickiej, może się kojarzyć głównie z poświęceniem – swojego czasu, swoich umiejętności. To jego ważny aspekt, ale jakie są inne? Wspomniał Brat o rozwoju, a czy wolontariat Caritas może być też przygodą, której tak są spragnieni zwłaszcza młodzi ludzie?

Oczywiście, świetnym przykładem jest ubiegłoroczny wyjazd wolontariuszy Caritas na wyspę Lesbos i praca z mieszkańcami obozu dla uchodźców Moria 2. Z jednej strony było to niesamowitym wyzwaniem, z drugiej na pewno przygodą, ale przede wszystkim nie wróciliśmy już stamtąd tacy sami. Nasze postrzeganie świata się zmieniło. I myślę, że ktoś, kto w pełni świadomie chce wejść w działania Caritas i poddać się formacji, może być zaskoczony tym, do jakiego stopnia spotkanie z drugim człowiekiem, jego biedą, jego potrzebami, może nas zmieniać i kształtować. Ważna jest też odpowiedź na pytania, które sobie stawiamy przystępując do wolontariatu Caritas: dlaczego przyszedłem i jaką własną potrzebę chcę dzięki temu zaspokoić. Te pobudki, dla których decydujemy się pomagać drugiemu człowiekowi, warto sobie nazwać, żeby stanąć w prawdzie, bo to pozwala przepracować też pewne rzeczy w nas. I może to jest największa przygoda – że dzięki udziałowi w wolontariacie Caritas, dzięki relacji z Panem Bogiem, z drugim człowiekiem i relacji w przyrodzie, mam okazję spotkać prawdziwego siebie. To ważne zwłaszcza dzisiaj, kiedy jest tak wielka łatwość uciekania od prawdy o samym sobie, chowania się za różnymi maskami, przypisywania sobie intencji, których być może wcale w nas nie ma.

Rozwój, przygoda, kształtowanie wspólnoty, a co za tym idzie – świata wokół siebie. Brzmi to zachęcająco. Co więc zrobić, żeby zostać wolontariuszem Caritas?

Najpierw sprawdź, czy w twojej parafii jest Parafialny Zespół Caritas (lub Szkolne Koło Caritas w twojej szkole). Jeśli jest – zgłoś się i zacznij działać. Jeśli nie ma, poszukaj w pobliżu. Jeżeli nie ma w pobliżu – zgłoś się do Caritas w swojej diecezji, dane kontaktowe diecezjalnych Caritas są dostępne na stronie internetowej Caritas Polska. Zachęcam też do wchodzenia na stronę caritas.pl/wolontariat, bo tam można znaleźć materiały formacyjne oraz szereg inicjatyw ogólnopolskich, do udziału w których zapraszam.