Włączenie lokalnych organizacji, wolontariuszy i sąsiadów w identyfikację problemów seniorów, tworzenie zachęt i udogodnień do korzystania z oferty kulturalnej przez osoby starsze, wspieranie opiekunów rodzinnych i nieformalnych – to niektóre z działań rekomendowanych w raporcie „Seniorzy – niewidzialni – obecni?” przygotowanym na zlecenie Caritas Polska. Tematy poruszone w dokumencie były omawiane podczas panelu senioralnego zorganizowanego przez Caritas Polska w trakcie XXX Forum Ekonomicznego w Karpaczu.
– Osoby powyżej 65. roku życia będą stanowiły w 2050 r. 32% ogółu ludności w Polsce, a 10% społeczeństwa będzie miało więcej niż 80 lat. Co trzeci klient będzie seniorem, większość firm będzie zatrudniać osoby w wieku 60+, wzrośnie liczba osób starszych wymagających wsparcia. Pandemia pokazała problemy „niewidzialnych” seniorów: samotność, wykluczenie cyfrowe, ograniczenia mobilności, ubóstwo – wylicza Monika Figiel, koordynatorka programów senioralnych Caritas Polska. Najważniejsze zagadnienia związane ze starzeniem się społeczeństwa i propozycje rozwiązań służących poprawie sytuacji osób starszych, znalazły się w raporcie pt. „Seniorzy – niewidzialni – obecni? Starzejące się społeczeństwo – prognozy, wyzwania, możliwości”. Opracowanie, na zlecenie Caritas Polska, przygotował dr Rafał Bakalarczyk, dyrektor ds. badań społecznych w Instytucie Polityki Senioralnej Senior Hub. Na tegorocznym Forum Ekonomicznym w Karpaczu Caritas Polska zorganizowała panel tematyczny poświęcony sprawom seniorów, podczas którego zaprezentowano raport.
Wyzwania dla wszystkich
– Tym raportem i debatą nad nim chcemy zainicjować dyskusję o wyzwaniach starzejącego się społeczeństwa. Jak państwo, samorządy, firmy, organizacje pozarządowe, przygotowują się na wzrost liczby pracowników, klientów i podopiecznych w wieku 60+? Jakie usługi należy rozwijać, aby wspierać seniorów w samodzielnym życiu? Kto i w jakich formach ma organizować opiekę długoterminową dla najbardziej potrzebujących? Problemy te w przyszłości dotyczyć będą nas wszystkich – podkreśla Monika Figiel z Caritas Polska. W Karpaczu o kwestiach podnoszonych w raporcie dyskutowali eksperci związani ze światem nauki, polityki, samorządu i biznesu.
– Konieczne jest całościowe spojrzenie na osoby starsze i na bariery w realizacji ich potrzeb – uważa dr Rafał Bakalarczyk. – A więc nie tylko zdrowie i opieka, choć w tych dziedzinach wyzwania rosną, ale także uczestnictwo w cyfrowej, czy szerzej – komunikacyjnej sferze życia, czy też tradycyjne formy spędzania wolnego czasu, jak rekreacja, udział w życiu kulturalnym, w organizacjach społecznych. To wszystko są aktywności, z których duża część osób starszych jest wyłączona – zwrócił uwagę autor raportu.
Seniorzy to nie plemię
Paweł Wdówik, sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej, przypomniał o rządowych programach adresowanych do osób starszych: Senior+ i Aktywni+.
– Nie jest to może rozwiązanie docelowe, bo ludzie spotykają się w klubach seniora, we własnym środowisku, ale z rozmów z seniorami wiem, że są z niego zadowoleni. Oczywiście skala tego programu (Senior+) musi rosnąć, podobnie jak większy zasięg musi mieć program Aktywni+, pozwalający organizacjom pozarządowym na organizowanie różnych form aktywności seniorów – przyznał wiceminister. Jeśli chodzi o usługi skierowane do osób wymagających opieki i wsparcia, zdaniem Pawła Wdówika należy przebudowywać system ich świadczenia w taki sposób, aby miał on charakter lokalny. – Aby ludzie tak długo, jak tylko się da, pozostawali w swoim miejscu zamieszkania, w swoim środowisku – tłumaczył.
Jerzy Komorowski, dyrektor Departamentu Spraw Społecznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego opowiedział o podejmowanych na rzecz seniorów inicjatywach samorządu wojewódzkiego, wpisanych w działania służące rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego.
– Ukonstytuowaliśmy dolnośląską radę senioralną i dobrze zorganizowaliśmy współpracę z nią. Rada decyduje o części wydatkowanych przez nas środków dając nam rekomendacje. W konkursach dla organizacji pozarządowych stawiamy na działania międzypokoleniowe, mamy też stałą współpracę dotacyjną z uniwersytetami trzeciego wieku działającymi przy uczelniach wyższych i szkołach zawodowych – wymieniał Jerzy Komorowski. Wspomniał również o środkach przekazywanych z programu Nestor, pozwalających na udział seniorów w życiu kulturalnym regionu. Zapewnił też o otwarciu władz województwa na pomysły dotyczące lokalnych aktywności organizowanych w oparciu o bazę instytucji podległych marszałkowi, jak choćby pracownie komputerowe czy sale gimnastyczne w szkołach. – To jest infrastruktura, którą należy wykorzystywać – powiedział. – Kluczowe są podmiotowość i poważne traktowanie osób starszych. Seniorzy to nie jest jakieś plemię, tylko część społeczeństwa mieszcząca się w określonej kategorii wiekowej – podsumował.
Z perspektywy samorządu i biznesu
Dr Anita Richert-Kaźmierska, zastępca wójta Gminy Kolbudy, jako ekspert w sprawach senioralnych związana z Politechniką Gdańską, zwróciła uwagę na konieczność dostosowania całej infrastruktury społecznej, gospodarczej, technicznej do potrzeb społeczeństwa o zmieniającej się strukturze demograficznej. Zasygnalizowała, że nie wszystkie samorządy prowadzą obserwację zmian demograficznych i podejmują działania na rzecz wzmocnienia seniorów. Diagnozy i strategie przygotowuje wiele miast i województw, problemy występują jednak często w małych gminach, gdzie pomoc dla seniorów ogranicza się do świadczeń z opieki społecznej i organizowanego raz w roku balu seniora. Ekspertka zwróciła też uwagę na rosnącą liczbę osób starszych mieszkających samotnie, które wobec braku rodziny mogącej zapewnić im opiekę, oczekują pomocy od instytucji. W formułowaniu odpowiedzi na wyzwania związane z polityką senioralną, niezbędna jest jej zdaniem współpraca samorządów wszystkich szczebli, administracji rządowej i organizacji pozarządowych.
Zmiany demograficzne odczuwa także biznes. O doświadczeniach w tym zakresie mówiła Katarzyna Scheer, prezes Fundacji Biedronki.
– Jeszcze 10 lat temu pracownicy do 30. roku życia stanowili mniej więcej połowę załogi naszych sklepów, a teraz jest to ok. jednej czwartej. Największa jest grupa między 30. a 45. rokiem życia, a pracownicy 55+ to niecałe trzy tysiące osób. Czujemy dojrzewanie zespołu – powiedziała. Przedstawiła też działania, jakie sieć sklepów podejmuje w odpowiedzi na zmiany demograficzne wśród personelu. Są to m.in. zmiana struktury stanowisk poprzez wprowadzenie specjalizacji (stanowiska jednozadaniowe, np. kasjer, oprócz wielozadaniowych), czy też zwiększenie elastyczności czasu pracy (możliwość podjęcia pracy w niepełnym wymiarze). Druga z tych zmian to wyjście naprzeciw pracownikom, którzy pełnią role opiekuńcze, na przykład zajmując się starszymi rodzicami.
– Z innych rozwiązań, na początku roku wprowadziliśmy program Opiekun, polegający na mentoringu starszych stażem pracowników wobec nowozatrudnionych osób. Przyczynia się on do budowania kultury pracy w zespole, gdzie cenione jest doświadczenie osób starszych – relacjonowała prezes Fundacji Biedronki.
Caritas ekspertem w sprawach seniorów
Powierzenie Caritas Polska organizacji panelu poświęconego tematyce senioralnej podczas Forum w Karpaczu potwierdza z jednej strony znaczenie tej tematyki w życiu społeczno-gospodarczym, z drugiej – rolę Caritas w rozwiązywaniu problemów osób starszych. Seniorzy to grupa społeczna otaczana szczególną troską przez Caritas. Wychodząc naprzeciw ich potrzebom, Caritas diecezjalne prowadzą dla nich różnego typu placówki (domy pomocy społecznej, kluby seniora, świetlice parafialne).
Wraz z Caritas diecezjalnymi szereg programów senioralnych realizuje Caritas Polska. Najważniejszym z nich jest Karta na codzienne zakupy – we współpracy z Fundacją Biedronki, Caritas zapewnia 10 tys. seniorów karty przedpłacone umożliwiające zapłatę za zakupy o wartości 150 zł miesięcznie (kartą można płacić w sieci sklepów Biedronka, podopieczni wskazani przez Caritas diecezjalne mogą korzystać z programu przez 10 miesięcy). W 2019 roku Caritas Polska rozpoczęła program Senior Caritas – jest to konkurs dla Caritas diecezjalnych na działania aktywizujące seniorów. Zgłaszane projekty są często związane z udziałem w życiu kulturalnym, z aktywnością fizyczną i turystyką, a także z edukacją cyfrową. Z kolei Koperta życia Caritas to akcja zainaugurowana w listopadzie 2020 roku. Polega na wyprodukowaniu i dostarczeniu do Caritas diecezjalnych 40 tys. pakietów zawierających m.in. karty informacyjne, które po uzupełnieniu danymi o zdrowiu domownika seniora są przechowywane w lodówkach, by ułatwić działania służb medycznych w przypadkach nagłych wezwań do chorych seniorów. Najnowszą inicjatywą Caritas Polska ukierunkowaną na pomoc seniorom, jest promocja wolontariatu senioralnego.
– We wrześniu organizujemy cykl szkoleń dla liderów wolontariuszy pomagających uczestnikom programu Na codzienne zakupy. Przekazujemy im wiedzę przydatną każdemu wolontariuszowi pracującemu z seniorami. Chcemy aktywizować osoby starsze, które mogą dzięki pracy na rzecz innych nawiązać nowe relacje i poczuć się potrzebne. Chcielibyśmy również dotrzeć do młodzieży i zachęcić młodych ludzi do budowania międzypokoleniowych więzi i czerpania z doświadczeń seniorów poprzez udział w wolontariacie – wyjaśnia Marta Dobrzyńska z, koordynatorka wolontariatu w Caritas Polska.
Działania Caritas na rzecz seniorów można wesprzeć:
- Wysyłając SMS o treści SENIOR pod numer 72052 (koszt 2,46 zł)
- Wpłacając dowolną kwotę na konto 70 1020 1013 0000 0102 0002 6526 (tytuł wpłaty: SENIOR)
